ทำไมบางคนติด "โควิด-19" หลายรอบ แต่...บางคนไม่ติดเลยสักครั้ง?

ทั้งนี้เป็นเวลากว่า 4 ปี ที่เชื้อไวรัสโคโรนา หรือ “โควิด-19 (Covid 19) ระบาดไปทั่วโลก จนทำให้มีผู้เสียชีวิตหลายล้านคน โดยในปี 2019 ถือว่ารุนแรงที่สุด เพราะเป็นเชื้อที่ระบาดมาจากอู่ฮั่น และเวลานั้นยังไม่มีวัคซีนรักษาที่เชื่อถือได้

หลังจากนั้น จึงมีการกลายพันธุ์เป็นสายพันธุ์ใหม่แยกย่อยต่างๆ ซึ่งมีความรุนแรงมากน้อยแตกต่างกันไป และสุดท้ายก็ถูกนำออกจากโรคติดต่ออันตราย และกลายเป็นโรคประจำถิ่นอย่างที่เห็นในปัจจุบัน เพราะองค์การอนามัยโลก (WHO) เห็นว่าคนส่วนใหญ่เริ่มมีภูมิคุ้มกัน และวัคซีนรักษาก็มีความก้าวหน้ามากขึ้น

แต่ถึงแม้ ความอันตรายของเชื้อโควิดจะน้อยลง แต่ปฏิเสธไม่ได้ว่าทุกวันนี้ยังมีคนติดโควิดซ้ำซาก อยู่เรื่อย ๆ ซึ่งถือเป็นเรื่องปกติ เพราะโควิด แพร่ระบาดคล้ายไข้หวัด จึงเป็นซ้ำได้ โดยเฉพาะในกลุ่มผู้สูงอายุที่มีความเสี่ยงติดง่าย

ทว่าสิ่งที่น่าสงสัยคือ ทำไมบางคนถึงติดโควิดง่ายๆ แทบทุกซีซั่น ในขณะที่บางคน แม้จะผ่านการระบาดมากี่ครั้ง แต่ก็ไม่เคยติดเลยแม้แต่ซีซั่นเดียว

เป็นเพราะพวกเขาแข็งแรง หรือเพราะพวกเขาแค่โชคดีเฉยๆ มาดูเหตุผลทางวิทยาศาสตร์อธิบายเรื่องนี้กัน !

ทำไมบางคนถึงติดโควิดบ่อย ?

ก่อนอื่น ต้องมองกรณีของคนที่ติดโควิดซ้ำก่อน ตามปกติแล้ว คนที่หายจากการติดโควิดรอบแรกได้ ร่างกายจะมีการสร้างภูมิคุ้มกันขึ้นมา ซึ่งภูมิคุ้มกันจะเยอะหรือไม่นั้น ขึ้นอยู่กับร่างกายของแต่ละคน แต่โดยปกติแล้ว ภูมิจะอยู่ได้ 3-6 เดือน หลังจากนั้น จะมีโอกาสที่จะติดโควิดอีกได้

ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค (CDC) ระบุว่า มีการติดเชื้อซ้ำมากกว่า 2.7 ล้านครั้งในสหรัฐฯ ตั้งแต่ปี 2021 - 2022 ซึ่งหมายความว่ามีคนจำนวนไม่น้อยเลยที่ติดเชื้อโควิดมากกว่า 1 ครั้งใน 1 ปี

ทั้งนี้ ไม่ไม่มีคำอธิบายที่ชัดเจนว่า ทำไมบางคนถึงติดโควิดมากถึง 3-4 ครั้ง หรือบางรายที่อาจแตะ 5 -6 ครั้ง ส่วนการติดซ้ำจะอันตรายหรือไม่นั้น ก็ขึ้นอยู่กับสายพันธุ์และร่างกายของแต่ละคน แต่มีปัจจัยบางประการที่อาจเกี่ยวข้อง สิ่งที่ชัดเจนที่สุดที่วงการแพทย์บอกได้คือ ผู้ที่มีภาวะ “ภูมิคุ้มกันบกพร่อง (Immunodeficiency)” ภูมิคุ้มกันจากการติดเชื้อครั้งแรกจะไม่แข็งแรงมาก

อีกเหตุผลที่อ้างอิงจากงานวิจัยของ คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาล Mount Sinai ในนิวยอร์ก คือ หากที่ติดเชื้อโควิดครั้งแรกกินเวลานาน อาจทำให้ติดซ้ำได้ง่ายกว่ากลุ่มอื่น และผู้ที่มีการติดเชื้อหลายครั้งมีแนวโน้มที่จะเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลมากกว่าผู้ที่ติดเชื้อ COVID-19 เพียงครั้งเดียวถึง 3 เท่า และอยู่โรงพยาบาลนานกว่าถึง 6 เดือน

สาเหตุที่ทำให้คนติดบ่อยอีกอย่าง คือ เพราะไวรัสยังคงกลายพันธุ์อย่างต่อเนื่อง ซึ่งการที่เชื้อไวรัสเป็นคนละสายพันธุ์กัน อาจจะทำคนที่เคยติดสายพันธุ์เก่าไปแล้ว กลับมาติดใหม่ได้ง่าย เพราะภูมิคุ้มกันของร่างกาย ไม่สามารถต้านทานพลังของเชื้อตัวใหม่ได้

สรุปคือ การติดโควิดซ้ำ อาจไม่มีอาการรุนแรงเท่ารอบแรก แต่ไม่ว่าอย่างไรการติดซ้ำ ก็ไม่ใช่เรื่องดี เพราะเชื้อโควิดนำมาสู่ ปัญหาเกี่ยวกับการแข็งตัวของเลือด ความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร ไต และจิตใจอีกด้วย ซึ่งความเสี่ยงดูเหมือนจะเพิ่มมากขึ้นตามจำนวนครั้งที่ติดเชื้อด้วย

แต่กลุ่มที่มีความเสี่ยงติดโควิดมากที่สุด คงหนีไม่พ้นผู้สูงอายุ เพราะเมื่ออายุมาก โรคก็มาก ภูมิคุ้มกันก็แย่ลง การฟื้นตัวก็ช้าเป็นธรรมดา หากคนอายุเยอะ ป่วยเป็นโรคเบาหวาน โรคหัวใจ หรือโรคที่เกี่ยวกับ ระบบทางเดินหายใจอยู่แล้ว ความเสี่ยงที่จะติดโควิดซ้ำก็ยิ่งมีมากขึ้น และมักมีอาการรุนแรงมากกว่ากลุ่มอื่นๆ

ทำไมบางคนไม่เคยติดโควิดเลยสักครั้ง ?

ถือเป็นเรื่องน่าแปลก แม้โควิดจะระบาดหนัก และกลายพันธุ์ไปขนาดไหน ก็ยังมีคนจำนวนมาก ที่รอดมาได้ทุกซีซั่น ไม่มีอาการเลยสักครั้ง โดยคนกลุ่มนี้เรียกว่า “โนวิด (Novid)” ซึ่งในปี 2023 ศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านไวรัสวิทยาคลินิก ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เผยว่าประเทศไทย มีคนกลุ่มนี้อยู่ที่ จำนวน 20%

ในปี 2023 วารสารวิทยาศาสตร์ “Nature” ที่ทรงอิทธิพลที่สุดในอังกฤษ เผยว่าคนที่มีรูปแบบทางพันธุกรรมที่เฉพาะเจาะจงของโปรตีนในร่างกาย มีแนวโน้มที่จะไม่แสดงอาการของโควิดเลย แม้ว่าพวกเขาจะติดเชื้อไวรัสก็ตาม

โดยปกติทั่วไป โปรตีนจะมีบทบาทสำคัญในระบบภูมิคุ้มกันและเป็นส่วนหนึ่งของ “คอมเพล็กซ์เม็ดเลือดขาวของมนุษย์ (HLA)” ซึ่งเป็นครอบครัวของยีนที่ช่วยให้ระบบภูมิคุ้มกันสามารถแยกแยะระหว่างโปรตีนในร่างกายกับโปรตีนที่เกิดจากไวรัส แบคทีเรีย และเชื้อโรคชนิดอื่นๆ ที่บุกรุกเข้ามาได้

การศึกษาพบว่า 20% ของผู้ที่ไม่เคยมีอาการโควิด มียีนที่เรียกว่า HLA-B*15:01 อย่างน้อยหนึ่งชุด เทียบกับเพียง 9% ของผู้ที่มีอาการ และผู้ที่มียีนนี้สองชุดมีแนวโน้มที่จะติดเชื้อ แต่ยังคงไม่มีอาการ มากกว่าผู้ที่ไม่มี HLA-B*15:01 ถึง 8 เท่า

เมื่อไวรัสแพร่ระบาดไปยังเซลล์ โปรตีน HLA จะเก็บตัวอย่างไวรัสและกักไว้บนพื้นผิวของเซลล์ สิ่งนี้ทำหน้าที่เป็นสัญญาณประเภทหนึ่งที่ส่งสัญญาณถึงที่เซลล์ที่สามารถรับรู้ถึงภัยคุกคามได้ เมื่อมีใครก็ตามเข้ามา มันจะโจมตีและฆ่าเซลล์ที่ติดเชื้อ

ในกรณีของผู้ที่มีตัวแปร HLA-B*15:01 กระบวนการนี้ดูเหมือนจะมีประสิทธิภาพมากกว่าปกติ ทำให้ทีเซลล์ทำงานได้เร็วขึ้นเพื่อฆ่าเซลล์ที่ติดเชื้อไวรัสก่อนที่อาการจะมีอาการแสดง

กล่าวคือ พวกเขาอาจไม่ได้รอดจากเชื่อโควิด แต่ติดเชื้อแบบไม่แสดงอาการ จึงดูเหมือนไม่ได้รับเชื้อนั่นเอง เพราะ ยีน HLA-B*15:01 จะกระตุ้นให้เซลล์ในร่างกายทำงานได้เร็วขึ้นเพื่อฆ่าเซลล์ที่ติดเชื้อก่อนมีการแสดงอาการ ซึ่งการวิจัยนี้ สามารถพัฒนายาวัคซีนป้องกันโรคโควิดได้อย่างมีประสิทธิภาพขึ้น

สรุปคือ การที่บางคนติดโควิดบ่อย อาจเป็นเพราะร่างกายมีปัญหาเรื่องภูมิคุ้มกันอยู่แล้ว หรือไม่ก็ชอบพาตัวเองไปอยู่ในจุดที่เสี่ยงต่อการติดเชื้อ ส่วนคนที่ไม่เคยติดเลยสักครั้ง ก็อาจมีเชื่ออยู่แล้ว เพียงแต่ไม่แสดงอาการรุนแรงเพราะมียีนพิเศษคอยช่วย แต่ทั้งนี้ทั้งนั้น วิธีป้องกันโควิดที่ดีที่สุด คงหนีไม่พ้นการรักษาสุขภาพและปรับวิถีชีวิตเพื่อสร้างภูมิคุ้มกันตามธรรมชาติ เช่นพักผ่อนอย่างเพียงพอ ออกกำลังกายสม่ำเสมอ ซึ่งน่าจะช่วยลดความรุนแรงหากติดเชื้อแต่ละครั้งได้

ที่มา NBC NEWS/ราชวิทยาลัยจุฬาภรณ์/โรงพยาบาลสมิติเวช ไชน่าทาวน์

ข่าวที่เกี่ยวข้อง 

• อัยการสูงสุดสั่งฟ้อง "ทักษิณ ชินวัตร" ผิด ม.112 เลื่อนนัดส่งฟ้อง 18 มิ.ย. 
• สปส.แจงเรียกเงินเยียวยาโควิดคืน จากผู้ประกันตน ม.40 เหตุได้สิทธิซับซ้อน 
• "แพทย์" ก็ต้องรับการรักษาเช่นกัน ชวนดู โครงการ “Save Doctors’ Sleep Quality”