ชวนทำความรู้จัก รายชื่อ มรดกโลกของไทย ที่ได้รับรองจากยูเนสโก UNESCO

ถือเป็นเรื่องน่ายินดี ที่ล่าสุด สงกรานต์ไทย ได้กลายเป็น มรดกโลกวัฒนธรรมของมนุษยชาติ จากการรับรองของ "ยูเนสโก" UNESCO 

โอกาสนี้ ขอชวนมาทำความรู้จักกับ มรดกโลกของไทย ที่ได้รับการรับรองจาก ยูเนสโก  ทั้งในมุม มรดกโลกทางวัฒนธรรมและมรดกโลกทางธรรมชาติ และ มรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ

ก่อนอื่นเลย ต้องเท้าความ ทำความรู้จัก คำว่า มรดกโลก คืออะไร กันก่อน แล้ว ทำไมต้องมีการรับรอง ?

คำว่า “มรดกโลก” (World Heritage) มีความหมายถึง มรดกทางวัฒนธรรมและทางธรรมชาติที่มีความโดดเด่น ทรงคุณค่าในระดับสากล  เมื่อได้รับการยอมรับให้เป็นแหล่งมรดกโลกแล้ว  ไม่ว่าจะตั้งอยู่ในขอบเขตดินแดนของประเทศใด ถือได้ว่าเป็นมรดกของมนุษยชาติทั้งหมด

ส่วนประเด็นว่า ทำไมต้องรับรองมรดกโลกนั้น เหตุผลของเรื่องนี้ ก็คือเพราะต้องการส่งเสริมความร่วมมือระหว่างประเทศทั่วโลก ในการคุ้มครองและอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมและทางธรรมชาติ ให้คุณค่าความโดดเด่นเป็นมรดกของมวลมนุษยชาติ ทั้งในปัจจุบันและอนาคตตลอดไป เพราะ ทุกอย่างมันมีคุณค่า และ หากเราไม่รักษาไว้ มันอาจโดนกัดกร่อน ทำค่อยๆเสื่อมสลายไป ตามเข็มกาลเวลา 

ทั้งนี้ ต้องเป็นไปตาม อนุสัญญาว่าด้วยการคุ้มครองมรดกโลกทางวัฒนธรรมและทางธรรมชาติ หรือ "อนุสัญญาคุ้มครอง มรดกโลก" (The World Heritage Convention) ที่ได้รับการรับรองจากองค์การยูเนสโก (UNESCO) ในการประชุมใหญ่สมัยสามัญครั้งที่ 17 ณ กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส เมื่อวันที่ 16 พฤศจิกายน 2515 และโดยอนุสัญญาฯ มีผลบังคับใช้ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2518 (1975)  เป็นต้นมา

 

มรดกโลกแบบที่เป็นสถานที่ หรือสิ่งที่จับจ้องได้ มีอะไรบ้าง ? 

1. มรดกโลกทางวัฒนธรรม (Cultural World Heritage)  ประกอบด้วย ผลงานสร้างสรรค์ทางสถาปัตยกรรม ประติมากรรม จิตรกรรม แหล่งโบราณคดี ที่มีคุณค่าโดดเด่นอันเป็นสากลในมิติประวัติศาสตร์ สุนทรียศาสตร์ วิทยาศาสตร์ มานุษยวิทยา เช่น เมมฟิส และเนโครโพลิส - ทุ่งพีระมิดจากกีซาถึงดัชเชอร์ (Memphis and its Necropolis – the Pyramid Fields from Giza to Dahshur) ประเทศอียิปต์

2. มรดกโลกทางธรรมชาติ (Natural World Heritage) : ประกอบด้วย ลักษณะทางกายภาพและทางชีวภาพ หรือกลุ่มสภาพทางธรรมชาติ ที่มีคุณค่าโดดเด่นอันเป็นสากลในมิติวิทยาศาสตร์ การอนุรักษ์ และความงดงามตามธรรมชาติ เช่น อุทยานแห่งชาติแกรนด์แคนยอน (Grand Canyon National Park) ในสหรัฐอเมริกา ภูมิทัศน์หินผาอันสวยงามตระการตาเกิดจากการสึกกร่อนของหิน ประกอบกับการยกตัวของเปลือกโลก จนกลายเป็นร่องเหวลึกสลับซับซ้อน ซึ่งต้องใช้เวลานับล้านปี เป็นต้น

3. แหล่งมรดกโลกแบบผสมระหว่างวัฒนธรรมและธรรมชาติ (Mixed Cultural and Natural World Heritage)   พิจารณาจากแหล่งที่มีคุณสมบัติตามเกณฑ์ส่วนใด ส่วนหนึ่งของมรดกโลกทางวัฒนธรรมและมรดกทางธรรมชาติ เช่น ภูเขาไท่ซาน (Mount Taishan) ประเทศจีน ภูเขาศักดิ์สิทธิ์อันเป็นภาพสะท้อนคติทางความเชื่อในวัฒนธรรมจีน

โดยในประเทศไทยนั้น มี 7 สถานที่ที่ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก จากในอดีตที่ผ่านมา  โดย  มรดกโลกของไทย ณ เวลานี้ (2566) ได้รับการขึ้นทะเบียน ทั้งหมด 7 แห่ง ซึ่งแบ่งเป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรม 4 แห่ง และมรดกโลกทางธรรมชาติ 3 แห่ง ได้แก่  

มรดกโลกทางวัฒนธรรม

1. เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร จ.สุโขทัย ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกเมื่อปี 2534
2.  นครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกเมื่อปี 2534
3.  แหล่งโบราณคดีบ้านเชียง จ.อุดรธานี ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกเมื่อปี 2535
4.  อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ จ.เพชรบูรณ์ ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกเมื่อปี 2566 โดยเมืองโบราณศรีเทพ ตั้งอยู่ที่ ต.ศรีเทพ อ.ศรีเทพ จ.เพชรบูรณ์ เป็นเมืองที่มีคูเมืองกำแพงเมืองล้อมรอบ มีพื้นที่กว่า 2,889 ไร่ มีโบราณสถานเขาคลังใน โบราณสถานปรางค์ศรีเทพ และโบราณสถานปรางค์สองพี่น้อง  โดย อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ  ถูกขึ้นทะเบียนมรดกโลก จำนวน 3 แหล่ง ได้แก่ เมืองโบราณศรีเทพ โบราณสถานเขาคลังนอก โบราณสถานถ้ำเขาถมอรัตน์ ภายใต้เกณฑ์คุณค่าโดดเด่นอันเป็นสากล ด้วยเกณฑ์ความสำคัญของการแลกเปลี่ยนคุณค่าของมนุษย์ในช่วงเวลาใด เวลาหนึ่ง หรือในพื้นที่ในวัฒนธรรมใด ๆ ของโลกผ่านการพัฒนาด้านสถาปัตยกรรม หรือ ทางเทคโนโลยีอนุสรณ์ศิลป์

 มรดกโลกทางธรรมชาติ 

1. เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่-ห้วยขาแข้ง ครอบคลุม 3 จังหวัด ได้แก่ จ.อุทัยธานี จ.ตาก และจ.กาญจนบุรี  ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกเมื่อปี 2534
2.  ผืนป่าดงพญาเย็น-เขาใหญ่ ครอบคลุม 6 จังหวัด ได้แก่ จ.นครราชสีมา จ.ปราจีนบุรี จ.บุรีรัมย์ จ.สระแก้ว จ.นครนายก และจ.สระบุรี  ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกเมื่อปี 2548
3.  กลุ่มป่าแก่งกระจาน ที่มีพื้นที่ธรรมชาติ ครอบคลุมถึง 3 จังหวัด ได้แก่ จ.ราชบุรี จ.เพชรบุรี และจ.ประจวบคีรีขันธ์ ขึ้น ทะเบียนเป็นมรดกโลก  26 กรกฎาคม 2564 

โดย ประเด็นที่ควรโฟกัส สำหรับคนทั่วไปนั้น ก็นั่นคือ การเป็นมรดกโลกทางธรรมชาติของ 3 สถานที่ในไทยนั้น ไม่เพียงแต่เป็นพื้นที่สำคัญในการส่งเสริมการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ ของชนิดพันธุ์พืช และพันธุ์สัตว์ เท่านั้น  แต่ยังถือเป็นแหล่งสำคัญในการเรียนรู้ ศึกษา ค้นคว้า และวิจัยเพื่อให้ได้ความรู้ใหม่ ๆ ที่เป็นประโยชน์ต่อสาธารณะในวงกว้าง อย่างยั่งยืนอีกด้วย

ภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม 

ขณะที่ มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม เป็นหมวดหมู่ในวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้  ซึ่งหมายถึง การปฏิบัติ การแสดงออก ความรู้ ทักษะ ตลอดจนเครื่องมือ วัตถุ สิ่งประดิษฐ์ และพื้นที่ทางวัฒนธรรม และมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของไทย ยังมีอีกหลายรายการเตรียมพิจารณาลงทะเบียนกับองค์การยูเนสโก  โดยประเทศไทย ณ เวลานี้ มี 4 ความภาคภูมิใจ ได้แก่ 

"โขน" ถูกขึ้นทะเบียนในปี 2561 
"นวดไทย" ถูกขึ้นทะเบียนในปี 2562 
 "โนรา" ของภาคใต้ ถูกขึ้นทะเบียน ในปี 2564 
และล่าสุด สงกรานต์ในประเทศไทย" ถือเป็นรายการในบัญชีตัวแทนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ ลำดับที่ 4 ของไทย ในวันที่ 6 ธ.ค. 2566 ที่ผ่านมา

ที่มา 

whc.unesco whc.unesco worldheritagesite.onep.go.th

ข่าวที่เกี่ยวข้อง

• UNESCO เตรียมขึ้นทะเบียน "สงกรานต์ไทย" เป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมฯ 6 ธ.ค.
• UNESCO ขึ้นทะเบียน 5 จังหวัดของไทย ยกให้เป็นเมืองสร้างสรรค์ด้านต่างๆ
• ประวิตร ยินดี แก่งกระจาน ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก รับรองโดย UNESCO