SOGIESC หลักสูตรสร้างครูเพื่อเข้าใจและเคารพความเป็น มนุษย์

ปกติที่ไม่ปกติ : การกลั่นแกล้ง

มนุษย์ เป็นสัตว์สังคม ฉะนั้น ทุกสถานที่ซึ่งรวมเอาผู้คนจำนวนมากรวมกันและเกิดพลวัตต่างๆ เช่น การไปโรงเรียน ไปทำงาน พบปะพูดคุยร่วมกันเป็นกลุ่มก้อนมากขึ้นในหลายๆ ที่ จึงถูกเรียกว่า สังคม

แน่นอนเมื่อผู้คนหมู่มากต้องมาอยู่ร่วมกัน ปัญหาต่างๆ มักตามมาเสมอ ยุคที่ทุกคนมีอินเทอร์เน็ตสามารถเข้าถึงโลกโซเชียลมีเดียได้ง่าย ทำให้ปัญหา Cyber-bullying กลายเป็นเรื่องปกติที่เกิดขึ้นได้ในทุกๆ วัน 

การกลั่นแกล้งส่วนใหญ่ มักเกิดจากการรู้สึกว่าตนเองมีพลัง มีแรงสนับสนุน กระทั่งลุแก่อำนาจที่อาจคิดไปเองว่าตนมี และลงมือกระทำสิ่งเหล่านั้น บางครั้งอาจไหลไปตามกระแสอารมณ์ในช่วงเวลานั้น หรือจากการยุยงส่งเสริมจากหลากหลายผู้คนที่เห็นดีเห็นงามกับสิ่งเหล่านี้

ผู้ที่บูลลี่ผู้อื่น ในบางครั้งอาจไม่รู้ตัวเสียด้วยซ้ำว่า ตนกำลังพิมพ์ หรือพูดอะไรออกไป และอาจไม่รู้ว่าคำพูดหรือการกระทำเหล่านั้น ได้ส่งผลเสียต่ออีกฝ่ายไปแล้ว ล่วงละเมิดความเป็น มนุษย์ ของผู้อื่นโดยไม่รู้ ความเข้าใจจึงเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง เพื่อหยุดพฤติกรรมเหล่านี้ที่จะเกิดขึ้นในอนาคต

ความอดทนอดกลั้น ไม่ใช่ทุกคนที่จะทำได้

ผู้ที่ถูกกระทำ หรือ ถูกบูลลี่ หลายครั้งเลือกที่จะอดทน ไม่โต้กลับ ปล่อยผ่าน ไม่สนใจ ทั้งที่จริงแล้วและอารมณ์กับความอดทนอดกลั้นนั้น เป็นคนละเรื่องกัน อาจต้องเป็นผู้ที่มีวุฒิภาวะมากพอที่จะไม่สนใจ และสามารถควบคุมอารมณ์ของตนเองได้ ซึ่งไม่ใช่กับทุกคนที่จะอดทนได้ และมนุษย์นั้นอ่อนแอเกินกว่าที่คิด

ฝ่ายที่เป็นผู้ถูกกลั่นแกล้ง อาจเก็บสิ่งเหล่านี้ไปสะสมจนเกิดความเครียด และกลายเป็นความทรงจำอันเลวร้ายฝังรากลึกลงในจิตใจ หรือกระทั่งเปลี่ยนพฤติกรรมของคนๆ นั้น ให้ก้าวร้าวรุนแรงกว่าเดิม และอาจกระทำกลับคืน เช่นเดียวกับอีกฝ่ายที่กลั่นแกล้งมาก็เป็นได้ ซึ่งหากจะนิยามให้ชัดเจนได้คงเรียกการเอาคืนนี้ว่า สิ่งแลกเปลี่ยนที่เท่าเทียม

Cyber-bullying

ในยุคที่การท่องโลกอินเทอร์เน็ตที่ง่ายเพียงปลายนิ้วสัมผัส การกลั่นแกล้งทางออนไลน์ ที่เกิดขึ้นได้ง่ายยิ่งขึ้น นั่นเพราะทุกคนสามารถโพสต์หรือแชร์ได้ง่ายโดยไม่ยั้งคิดให้ดีเสียก่อน

งานวิจัยเรื่อง “การแกล้งกันของเด็กนักเรียนในระดับชั้นมัธยมศึกษาและอาชีวศึกษา ในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑล ปี พ.ศ.2561” แสดงให้เห็นถึงข้อมูลเชิงประจักษ์ว่า

ร้อยละ 91 จาก 1,606 กลุ่มตัวอย่าง เคยถูกกลั่นแกล้งในสถานศึกษาจนถึงขั้นเสียใจ เสียความรู้สึก ที่สำคัญ กลุ่ม LGBT ตกเป็นเป้าหมายของการกลั่นแกล้งรังแก ทั้งในแบบออนไลน์และออฟไลน์ โดยกลุ่มนักเรียนที่เปิดเผยว่า เป็น LGBT ได้กล่าวถึงประสบการณ์โดนกลั่นแกล้งทางวาจา แกล้งทางเพศ แกล้งทางไซเบอร์ และเป็นกลุ่มที่ถูกรังแกมากที่สุด เมื่อเทียบกับนักเรียนหญิงและชายทั่วไป

เคารพความหลากหลายทางเพศเพื่อลดการกลั่นแกล้งทางออนไลน์ หรือ Cyber-bullying

โรงเรียน พื้นที่ทางสังคมแห่งแรกของเด็ก

งานวิจัยเรื่องการกลั่นแกล้งทางสังคมกับการกลั่นแกล้งทางไซเบอร์มีความสัมพันธ์กันค่อนข้างสูง นักเรียนมักใช้ไซเบอร์เป็นส่วนหนึ่งของสังคมของพวกเขา และหากต้องการป้องกันการกลั่นแกล้ง หรือการรังแกทางไซเบอร์อาจจะต้องเริ่มจาก "การป้องกันทางสังคมด้านกายภาพจริง" ของพวกเขาด้วย

การเลือกที่รักมักที่ชัง

เด็กนักเรียนร้อยละ 33.8 ระบุว่า ครูคือบุคคลที่นักเรียนต้องการแจ้งปัญหาและร้องขอความช่วยเหลือมากที่สุด เมื่อนักเรียนเผชิญกับปัญหาการถูกกลั่นแกล้งทั้งที่โรงเรียนและบนพื้นที่ออนไลน์ แต่ที่ไม่ทำเช่นนั้น เพราะเด็กนักเรียนกลุ่มตัวอย่างรู้สึก ไม่เชื่อถือ ในความยุติธรรมของครู เพราะ ครูมักเลือกที่รักมักที่ชัง และครูไม่มีความรู้หรือทักษะมากพอที่จะช่วยแก้ปัญหา โดยเฉพาะในเรื่องการกลั่นแกล้งทางออนไลน์ และปัญหาอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับโลกออนไลน์

Safe Internet : สร้างครูที่มีทักษะและเข้าใจนักเรียนที่ถูกกลั่นแกล้ง

การสร้างครูให้มีทักษะรับมือทางด้านนี้ และเข้าใจในนักเรียนที่ถูกกลั่นแกล้ง เปิดพื้นที่ให้นักเรียนได้มีพื้นที่ระบายและตั้งรับกับปัญหาคือ สิ่งสำคัญที่ต้องทำ ฉะนั้น เทเลนอร์ กรุ๊ป และองค์การแพลน อินเตอร์เนชันแนล เล็งเห็นความสำคัญนี้จึงร่วมกันจัดอบรมครูในโรงเรียน 15 โรงเรียน ที่ภาคเหนือ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งในการพัฒนาหลักสูตรให้สอดคล้องกับบริบทสังคมของประเทศไทย

เนื้อหาดังกล่าวถูกพัฒนาให้อยู่ในรูปของหลักสูตรออนไลน์บนแพลตฟอร์ม ห้องเรียนครูล้ำ โดยจะเปิดให้บริการในเดือนมกราคมปี 2564 นี้ ครูที่ผ่านการอบรมจะได้รับประกาศนียบัตร และสามารถนำเครื่องมือสื่อการสอนที่ได้รับ นำไปใช้จัดกิจกรรมต่อยอดความเข้าใจให้แก่เด็กๆ ด้านการเรียนรู้ ความเข้าใจ และเคารพในความเป็น มนุษย์ ภายในโรงเรียนของตนได้ และหลักสูตรที่ว่านี้มีชื่อย่อว่า SOGIESC

SOGIESC คืออะไร

SOGIESC เป็นหลักสูตรการเคารพในความหลากหลายทางเพศเพื่อลดการกลั่นแกล้งทางออนไลน์ นำทฤษฎีที่นักสิทธิมนุษยชนที่ได้พัฒนาไว้เป็นเครื่องมือเพื่อใช้เป็นกรอบทางความคิด ทำความเข้าใจองค์ความรู้เกี่ยวกับเรื่องความหลากหลายทางเพศ ซึ่งมีองค์ประกอบ 4 ส่วน ดังนี้

Sexual Orientation : SO หรือ รสนิยมทางเพศ หมายถึง อารมณ์ ความรู้สึกเชิงชู้สาว แรงดึงดูดทางเพศ ทั้งในเพศตรงข้ามและเพศเดียวกัน เป็นสัญชาตญาณที่เกิดมาพร้อมกับความเป็นมนุษย์ และเป็นเรื่องปกติ

Gender Identity : GI หรือ อัตลักษณ์ทางเพศ หมายถึง ความสำนึกรู้และการแสดงออกทางเพศภาวะของตนเองซึ่งอาจสอดคล้อง หรือไม่สอดคล้องกับเพศกำเนิด

Gender Expression : GE หรือ การแสดงออกทางเพศภาวะ ซึ่งอาจมาจากการสั่งสอนของครอบครัว เช่น ผู้ชายต้องแต่งกายสีเข้ม มีความเข้มแข็ง ส่วนผู้หญิงควรไว้ผมยาว แต่งหน้า ท่วงท่าการเดิน ความอ่อนโยน

Sex Characteristic : SC หรือ เพศสรีระ หมายถึง ลักษณะทางเพศของบุคคลที่ติดตัวมาแต่กําเนิดซึ่งถูกกําหนดให้เป็น 2 เพศ คือ เพศหญิงและเพศชาย

ศักดิ์ศรี สิทธิ ความเสมอภาค ของการเป็น "มนุษย์"

ความเท่าเทียมเรื่องของการเป็น มนุษย์ ว่าด้วยกฎหมายสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ มนุษย์ทุกคนย่อมเกิดมาโดยอิสระและเสมอภาคกันในศักดิ์ศรีและสิทธิต่างๆ วิถีทางเพศ (sexual orientation) และอัตลักษณ์ทางเพศ (gender identity) คืออัตลักษณ์พื้นฐานของมนุษย์ ที่ควรได้รับการเคารพในศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์อย่างเท่าเทียมกัน ซึ่งความแตกต่างและความหลากหลายไม่ใช่ความผิดปกติ

สร้างครูที่เข้าใจ

สิทธิชัย ดวงแสง ครูประจำโรงเรียนเชียงใหม่คริสเตียน ผู้เข้าร่วมการริเริ่มหลักสูตร กล่าวว่า จุดเริ่มต้นของโครงการนี้คือ เราต้องสอนให้เด็กมองว่าเรื่องการบูลลี่ในโลกออนไลน์ เป็นเรื่องที่ไม่ปกติ ไม่ควรทำ ทำแล้วมันผิด และแสดงให้เด็กๆ เห็นว่า นี่ไม่ใช่เรื่องปกติ มนุษย์ที่เกิดมาบนโลกใบนี้ มีสิทธิที่จะเลือกใช้ชีวิตในแบบของเขา และการสร้างภูมิคุ้มกันสำหรับเด็ก โดยครูที่ได้รับการอบรมทางด้านนี้ จำเป็นจะต้องผลักดันเรื่องความรู้พื้นฐานในเรื่องนี้ให้กับเด็ก เพื่อสอนให้เด็กได้เข้าใจ รู้จักการป้องกันตัวจากการถูกกระทำ และระมัดระวังตนเองที่อาจไปกระทำเรื่องแบบนี้กับคนอื่น

ครูต้องสอนให้เด็กเคารพในความเป็น มนุษย์ และเราไม่ควรจะไปโฟกัสในเรื่องของเพศเป็นหลัก เพราะมนุษย์หนึ่งคนที่เกิดมาบนโลกใบนี้ นั่นคือหนึ่งชีวิตที่มีโอกาส มีสิทธิ์ดำเนินชีวิตในแบบที่ตนเองเลือก นั่นคือการประสบความสำเร็จของชีวิตในฐานะมนุษย์คนหนึ่งแล้ว

นอกจากนี้ สิ่งที่ต้องทำก็คือ ควรจะปลูกฝังเรื่องนี้จากหลักสูตรที่สร้างครูก่อน เพราะถ้าหากครูไม่มีความรู้ หรือการรับมือในด้านนี้ ซึ่งเป็นเรื่องที่ต้องให้ความสำคัญมากพอๆ กับการที่เราจะปลูกฝังเด็กนักเรียนในเรื่องนี้เช่นกัน เรื่องเหล่านี้มันเป็นเรื่องที่ไม่สามารถรับรู้ ไม่ได้มีการให้คะแนนอย่างเป็นรูปธรรมได้ ควรสร้างหลักสูตรที่เป็นแกนกลาง สามารถวัดและประเมินผลที่แสดงสถิติชัดเจน รวมถึงรับข้อมูลจากเด็กนักเรียนโดยตรงว่าเขารับรู้และเข้าใจเรื่องเหล่านี้มากน้อยเพียงใด อย่างเป็นลายลักษณ์อักษรให้เห็นผลอย่างชัดเจนและจับต้องได้ และต้องปรับปรุงให้เหมาะสมกับบริบทของสังคมในปัจจุบัน

สิ่งที่ภาครัฐและกระทรวงศึกษาธิการต้องปฏิรูป

สังคมไทยปัจจุบันมีความหลากหลายทางเพศ ฉะนั้นจุดเริ่มต้นในการแก้ไขปัญหาเหล่านี้ต้องเริ่มที่การศึกษา ต้องปฏิรูประบบการศึกษาใหม่ ครูต้องเปลี่ยนแนวคิดให้ได้ เพราะหลักสูตรการสอนสุขศึกษาได้มีการปรับเปลี่ยนการยอมรับเรื่องเพศสภาพ ยอมรับเรื่องความหลากหลายทางเพศ ชาติพันธุ์ สีผิว หรือด้านอื่นๆ มากขึ้นแล้วเช่นกัน หากตำราปรับตัวแต่คนสอนไม่ปรับตัวสร้างความเข้าใจที่ถูกต้องก็อาจสร้างความสับสนให้กับเด็กได้ เพราะนั่นคือเรื่องปกติของมนุษย์ในสังคมและโลก ทุกคนล้วนมีศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ และทุกคนย่อมเท่าเทียมกัน

อรอุมา ฤกษ์พัฒนาพิพัฒน์ ผู้อำนวยการอาวุโส สายงานสื่อสารองค์กรและความยั่งยืน ของ DTAC กล่าวทิ้งท้ายว่า บนพื้นที่ออนไลน์มีทั้งโอกาสและความเสี่ยง ในฐานะที่ดีแทคเป็นผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ต ทราบถึงปัญหาเหล่านี้และต้องการเห็นอนาคตที่ดี จึงอยากให้น้องๆ ตระหนักถึงเรื่องนี้สามารถแยกแยะและรับรู้ได้ว่าเมื่อเจอปัญหา จะต้องขอความช่วยเหลือจากใคร จึงสร้างหลักสูตร SOGIESC ขึ้นมา เราจะไม่สอนวิธีปกป้องตนเองว่าต้องเข้มแข็งหรืออดทน แต่เราจะสอนให้เคารพตนเองจากภายใน รู้ว่าตนเองคือใคร เราเป็นอะไร ชอบอะไร แล้วยอมรับตนเองให้ได้  จึงจะเกิดความเข้าใจและยอมรับผู้อื่นที่แตกต่างได้

"รับรู้ เข้าใจ ยอมรับ เคารพความแตกต่าง ความหลากหลายทางเพศ เหนือสิ่งอื่นใด คือ เคารพทุกคนในฐานะ มนุษย์ เพราะทุกคนล้วนมีศักดิ์ศรีเท่าเทียมกัน"