ระวัง! ฝุ่น PM 2.5 รับเกิน 20 มคก./ลบ.ม. เสี่ยงโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง 2 เท่า

ที่กระทรวงสาธารณสุข (สธ.) ศูนย์ข้อมูลข่าวสารด้านสุขภาพ กรณีฝุ่น PM 2.5 พญ.เปี่ยมลาภ แสงสายัณห์ นายแพทย์ทรงคุณวุฒิ หัวหน้ากลุ่มงานอายุรศาสตร์ปอด สถาบันโรคทรวงอก กล่าวถึงผลกระทบต่อปอดจากฝุ่น PM 2.5 ว่า ทำไมฝุ่น PM 2.5 ถึงลงลึกไปในปอดได้ ต้องทำความเข้าใจก่อนว่า สิ่งที่จะลงลึกเข้าไปในปอดได้ควรต้องมีขนาดเล็กกว่า 5 ไมครอน เพราะขนาดใหญ่จะไปติดบนทางเดินหายใจส่วนบนก่อน อย่าง PM 10 จะเกาะอยู่ตรงโพรงทางเดินหายใจส่วนต้น แต่ขนาดเล็กลงถึง 2.5 ไมครอนจะลงที่หลอดลมส่วนปลายและไปถึงเนื้อปอดได้ หากเทียบกับเส้นผมแบ่ง 5 ส่วนจะได้เท่ากับ PM 10 และใน PM 10 ก็แบ่งออกไป 4 ส่วนเป็น PM 2.5 ถือว่าฝอยมากจึงลงไปถึงเนื้อปอด

ฝุ่น PM 2.5 จะไปกระตุ้นให้เกิดการอักเสบของหลอดลมและเนื้อปอด ร่างกายจะมีการซ่อมแซมอาจเกิดโรคหอบหืด โรคถุงลมโป่งพอง หรือเกิดการสร้างเนื้อเยื่อพังผืดขึ้นมา หรือไปกระตุ้นให้เกิดอนุมูลอิสระ เกิดการปรับตัวของเซลล์เราทำให้เกิดโรคมะเร็งได้  โดยอาการที่เกิดจาก PM 2.5 ได้แก่ ไอจาม มีน้ำมูกเพิ่มขึ้น หรือทำให้โรคพื้นฐาน เช่น โรคถุงลมโป่งพอง หรือโรคหอบหืดกำเริบขึ้นได้ จากเดิมที่ไออยู่แล้วก็ไอมากขึ้น เสลดเปลี่ยนสี เป็นต้น

ผลวิจัยพื้นที่ PM 2.5 ต่อสมรรถภาพปอด  

จากโมเดลของการคำนวณจากงานวิจัยโดยตั้งต้นในพื้นที่มี PM 2.5 สูงมากๆ เกิน 100 มคก./ลบ.ม.ขึ้นไป ระยะเวลาได้รับค่อนข้างยาวเกินครึ่งวันขึ้นไป เคยสูงถึง 600-700 มคก./ลบ.ม.ในบางเมือง จะพบข้อมูลว่า การรับ PM 2.5 มีการเพิ่มทุก 10 มคก./ลบ.ม. จะทำให้สมรรถภาพปอดลดลง การเจ็บป่วยเพิ่มขึ้น 0.38% ต่อการเจ็บป่วย หรือมีโอกาสเสียชีวิตของโรคมะเร็งเพิ่มขึ้น 8% ผู้ป่วยโรคปอดเพิ่ม 6% และโรคหัวใจเพิ่มขึ้น 4%

ส่วนคำถามว่า การเกิดโรคมีผลจากการเพิ่มเติมของ PM 2.5 หรือไม่ จากการคำนวณโมเดลพบว่า เมื่อระดับ PM 2.5 ได้รับเกิน 20 มคก./ลบ.ม. มีโอกาสเป็นโรคปอดอุดกั้นเรื้อรังเป็น 2 เท่า แต่เป็นโมเดลที่บอกไม่ได้ว่าได้รับระยะเวลานานแค่ไหน หรือระยะเวลารับต่อวันเป็นอย่างไร รับมากี่ปี เพราะเป็นโมเดลเชิงสถิติ เช่นเดียวกันก็พบว่าทำให้สมรรถภาพปอดลดลง การกำเริบในหอบหืดเพิ่มขึ้น เมื่อได้รับฝุ่นเพิ่มมากขึ้น

PM 2.5 เกิน 50 มคก./ลบ.ม.มีผลทางเดินหายใจ

ถ้า PM 2.5 เกิน 50 มคก./ลบ.ม.ต้องกังวลหรือไม่  จากข้อมูลสถาบันโรคทรวงอก ที่เก็บในช่วงที่มี PM 2.5 มากกว่า 25 มคก./ลบ.ม. ในคลินิกของคนไข้โรคปอดอุดกั้นเรื้อรังและโรคหืดที่มีปัญหาทางเดินหายใจเป็นหลักอยู่แล้ว ศึกษาระหว่างเดือนธันวาคม 2566- มกราคม 2567 และวันที่ 10-21 มกราคม 2568  จำนวน 487 คน คนไข้อายุมากกว่า 45 ปีขึ้นไป (80% มีอายุมากกว่า 60 ปี) พบ 1 ใน 5 มีอาการกำเริบจากเดิม คือ ตั้งแต่น้อยๆ ไอจาม จนอาการมากขึ้นจนต้องพ่นยา ทั้งนี้ เพราะอะไรข้อมูลถึงไม่เป็น 100%  เพราะเราได้ให้ข้อมูลคำแนะนำอยู่แล้วในการดูแลตนเองของคนไข้ เช่น ค่าฝุ่นสูงต้องปกป้อง ไม่ออกนอกพื้นที่ อยู่ในห้องปิด   หรือใส่หน้ากากเวลาออกไปข้างนอก

อาการอาจเกิดหลังสัมผัส PM2.5 ไปแล้ว 7 วัน

อันตรายของ PM 2.5 ไม่ได้เกิดเฉพาะวันที่เป็นปัญหา หรือได้รับ PM 2.5 แต่จะมีการกระตุ้นการอักเสบ  ดังนั้น อาการอาจไปเกิดหลังได้รับกระตุ้นไปแล้ว 7 วัน  ต้องเน้นย้ำประชาชนว่า เมื่อรับแล้วอาการไม่ได้เกินวันนี้ แต่เกิดหลังจากนี้ 2-3 วันได้

แนวทางป้องกันโดยเฉพาะกลุ่มคนไข้โรคปอด เราคิดที่ 25 มคก./ลบ.ม. เมื่อเกินจากนี้ขึ้นไปให้ลดกิจกรรมและเลี่ยงการออกนอกบ้านจะดีที่สุด ร่วมกับการสวมแมสก์ ซึ่ง N95 ดีที่สุด แต่บางครั้งไม่สามารถเข้าถึงได้ การใส่หน้ากากอนามัยทางการแพทย์ ใส่ 2 ชั่นประกบ ก็สามารถช่วยกรองได้มากขึ้น เหมือนมีตะแกรงสองชั้นช่วยกรอง การปลูกต้นไม้ การลดมลพิษก็เป็นเรื่องที่ควรปฏิบัติ