ขยะมูลฝอยในประเทศไทย คนทิ้งไม่ถอย ทำไมขยะไทยยังเพิ่มขึ้น

ปี 2568 ประเทศไทยตั้งเป้าเด็ดขาด ว่าจะยกเลิกการนำเข้าขยะพลาสติกและขยะอิเล็กทรอนิกส์จากต่างประเทศเข้ามายังราชอาณาจักร (รวมไปถึงการปราบปรามการลักลอบนำเข้ามาอย่างผิดกฎหมาย) แล้วขยะในประเทศล่ะ เราจัดการได้เด็ดขาดหรือยัง?

รายงานสถานการณ์สถานที่กำจัดขยะมูลฝอยของประเทศไทย ปีพ.ศ.2566 โดยกรมควบคุมมลพิษเผยว่า ปี 2566 ประเทศไทยสร้างขยะมูลฝอย 26.95 ล้านตัน หรือเทียบเท่ากับคนไทยสร้างขยะวันละ 73,840 ตัน เฉลี่ยคนไทย 1 คนสร้างขยะ 1.12 กิโลกรัมต่อวัน (เทียบกับจำนวนประชากรตามทะเบียนราษฎร์ ปีพ.ศ.2566 ของกรมการปกครอง)

ซึ่งหากเทียบกับเมื่อปีที่ผ่านมา (2565) ที่มีปริมาณขยะ 25.70 ล้านตัน นั่นหมายความว่าปี 2566 มีขยะมูลฝอยเพิ่มขึ้นมาประมาณร้อยละ 5 และในจำนวนนี้ ขยะมูลฝอย 38% ได้รับการกำจัดอย่างถูกต้อง 28% นำไปกำจัดไม่ถูกต้อง และอีก 34% ขยะถูกนำกลับไปใช้ประโยชน์

ขยะมูลฝอยทั่วไทย ใครครองแชมป์?

และหากพิจารณาปริมาณขยะมูลฝอยที่เกิดขึ้นในแต่ละภูมิภาคทั่วไทยปีพ.ศ. 2566 จะพบว่า

1. ภาคกลาง 18,591 ตัน/วัน
2. ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 17,873 ตัน/วัน
3. กรุงเทพมหานคร 12,748 ตัน/วัน
4. ภาคใต้ 9,705 ตัน/วัน
5. ภาคตะวันออก 7,073 ตัน/วัน
6. ภาคเหนือ 4,582 ตัน/วัน
7. ภาคตะวันตก 3,268 ตัน/วัน

อย่างไรก็ตาม แม้ว่าสัดส่วนของขยะมูลฝอยที่ถูกจัดการอย่างถูกวิธี และถูกนำกลับไปใช้ประโยชน์ใหม่จะเพิ่มขึ้นจากปีที่แล้วประมาณร้อยละ 4-6 แต่ปริมาณขยะที่กำจัดไม่ถูกวิธีก็มีเพิ่มขึ้นเช่นกัน โดยประเภทขยะที่พบมากที่สุด ณ สถานที่กำจัด ยังคงพบว่าเป็นขยะอาหารและขยะพลาสติกซะส่วนใหญ่ ที่ปะปนมาด้วยกัน สะท้อนให้เห็นว่าระบบการคัดแยกขยะมูลฝอยยังไม่มีประสิทธิภาพเพียงพอ

ทำไมขยะไทยยังคงเพิ่มขึ้น?

กรมควบคุมมลพิษเผยว่า เนื่องจากปีพ.ศ. 2566 ประเทศไทย ได้กลับเข้าสู่ภาวะปกติหลังจากเผชิญวิกฤตการแพร่ระบาดของโควิด-19 และได้มีการเปิดประเทศเพื่อรองรับนักท่องเที่ยว แรงงาน และนักลงทุนให้เข้ามากระตุ้นเศรษฐกิจที่ตกต่ำ ซึ่งก็มีมาตรการต่าง ๆ อาทิ  กระตุ้นการท่องเที่ยวผ่านการจัดงานเทศกาลในแต่ละภูมิภาค เพื่อเพิ่มจำนวนนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติในประเทศไทย

นอกจากนี้ พฤติกรรมของผู้บริโภคที่เปลี่ยนไป หลังจากช่วยโควิด-19 ผู้คนนิยมสั่งอาหารและสินค้าผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์มากขึ้น หลังโควิดผ่านพ้นไป พฤติกรรมของผู้คนก็เริ่มชินกับการสั่งอหารและสินค้าออนไลน์ จึงทำให้กลุ่มผู้ประกอบการต้องการแรงงานเพิ่มมากขึ้นเพื่อตอบสนองลูกค้าออนไลน์ที่เพิ่มมากขึ้น

รวมไปถึงการใช้บรรจุภัณฑ์ ร้านค้าหลายแห่งเพิ่มความสะดวกสบายให้กับกระแสหลักในการบริโภครวมถึงความสนใจในธุรกิจออนไลน์พุ่งสูงขึ้น จึงมีการเปลี่ยนจากขายสินค้าหน้าร้านเป็นขายออนไลน์ การแปลงบ้านพัก/ห้องพักให้เป็นร้านค้าออนไลน์มากขึ้น ทำให้มีการใช้บรรจุภัณฑ์แบบใช้ครั้งเดียวทิ้งเพิ่มมากขึ้นด้วย เพื่อความสะดวกแก่การขนส่งสินค้า/อาหาร

อีกทั้งร้านค้าและร้านสะดวกซื้อหลักของประเทศไทย ได้เริ่มผ่อนคลายมาตรการงดการใช้พลาสติกใช้ครั้งเดียวทิ้ง ทำให้ปริมาณขยะพลาสติกเพิ่มขึ้นเป็นจำนวนมาก

ปัญหาการจัดการขยะในประเทศไทย 2567

การประชาสัมพันธ์เรื่องการแยกขยะมีมากขึ้น จนนำไปสู่ มาตรการของกรุงเทพมหานครล่าสุด ที่จะเริ่มออกกฎเข้ม โดยปี 2568 มีแผนจะประกาศใช้มาตรการเก็บค่าทิ้งขยะตามบ้านเรือน หากมีขยะมากกว่า 20 กิโลกรัมขึ้นไป หากไม่แยกก็ต้องจ่ายแพงกว่าแยก ซึ่งก็อาจจะส่งผลให้ประชาชนในกรุงเทพฯมีพฤติกรรมการทิ้งขยะเปลี่ยนแปลงไป แต่จะดีขึ้นหรือแย่ลงก็คงต้องติดตามดูกันต่อไป

แต่ในแง่ของการจัดการขยะในแต่ละภูมิภาคนอกเหนือเมืองหลวง ข้อมูลจาก อ.ดร.ฤทธิภัฏ กัลป์ยาณภัทรศิษฏ์ รองคณบดี สำนักวิชานิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง โดยกรุงเทพธุรกิจ กล่าวถึงมุมมองหนึ่งที่น่าสนใจว่า งบประมาณที่มีไม่เพียงพอก็เป็นส่วนหนึ่งของปัญหา องค์การปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) มีค่าใช้จ่ายในการจัดการขยะสูง แต่สามารถจัดเก็บรายได้จากค่าบริการน้อย ทำให้เกิดการขาดดุลและส่งผลกระทบต่อประสิทธิภาพในการจัดการขยะ

รวมไปถึง การวิเคราะห์จากหลักทรัพย์จัดการกองทุนกสิกรไทยเผยว่า การรับรู้และความเข้าใจถึงความสำคัญในการแยกขยะในภาคส่วนท้องถิ่นยังไม่มากพอ ประชาชนยังขาดการมีส่วนร่วมและความตระหนักในการคัดแยกขยะตั้งแต่ต้นทาง ส่งผลให้การนำขยะกลับมาใช้ประโยชน์ใหม่ เป็นไปได้ยาก

ที่มาข้อมูล

กรมควบคุมมลพิษ

กรุงเทพธุรกิจ

หลักทรัพจัดการกองทุนกสิกรไทย