สภาพอากาศร้อนจัดหรือหนาวจัด แบบไหนฆ่าผู้คนได้มากกว่ากัน?

ปี 2023 ที่ผ่านมา สื่อในต่างประเทศรวมถึงไทยต่างพร้อมใจกันพาดหัวว่า เป็นปีที่อุณหภูมิโลกร้อนที่สุด เท่าที่มีการบันทึกมา ซึ่งเป็นผลมาจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่เกิดจากมนุษย์และปรากฏการณ์เอลนีโญ และปี 2024 ก็ถูกคาดการณ์ไว้ว่าอากาศจะร้อนกว่าปกติเช่นกัน

สิ่งที่น่าห่วงคือความอันตรายต่อสุขภาพมนุษย์ เพราะความร้อนจัดสามารถนำไปสู่สภาวะที่อาจถึงแก่ชีวิตได้ เช่น อาการอ่อนเพลียจากความร้อน ที่เกิดจากการสูญเสียน้ำและเกลือเฉียบพลันเพราะเหลือออก นอกจากนี้ยังอาจทำให้เกิดอาการลมแดดได้ เพราะอุณหภูมิร่างกายสูงเกินไป

ยิ่งไปกว่านั้น ความร้อนยังถูกมองว่าเป็นฆาตกรเงียบ สำหรับประชากรกลุ่มเปราะบางทั่วโลก เช่น เด็กเล็ก ผู้สูงอายุ ผู้พิการ และผู้ป่วยติดเตียง และข้อมูลจากนักวิจัยเผยว่า ในปี 2022 มีชาวยุโรปที่เสียชีวิตจากคลื่นความร้อนประมาณ 61,000 คน ซึ่งในจำนวนนี้ส่วนใหญ่มีอายุ 65 ปี ขึ้นไป และมีแนวโน้มที่ประชากรทั่วโลกจะเสียชีวิตจากความร้อนมากขึ้นเรื่อยๆ นอกจากนี้ การศึกษา ระหว่างปี 2000- 2019 ยังเผยอีกว่า ความร้อนและความหนาวเย็นได้ฆ่าประประชากรทั่วโลกไปถึง 5 ล้านคนต่อปีอีกด้วย

อย่างไรก็ตาม แม้อุณหภูมิของโลกร้อนขึ้นทุกปี จนทั่วโลกกังวลว่าจะมีคนเสียชีวิตจากสภาพอากาศที่ร้อนจัดมากกขึ้น แต่สิ่งที่น่ากลัวไม่แพ้กันคืออัตราการเสียชีวิตจากความหนาว เพราะสภาพอากาศที่เย็นจัดก็เป็นฆาตกรตัวฉกาจที่ร้ายไม่แพ้อากาศร้อนเช่นกัน และอาจถึงขั้นร้ายแรงกว่าอีกด้วย เพราะวารสาร The Lancet Planetary Health ที่ตีพิมพ์ในปี 2021 เผยว่า ที่ผ่านมาความหนาวเย็นเป็นอันตรายถึงชีวิตกว่ามาก และมีผู้เสียชีวิตจากความหนาวมากกว่าความร้อนในสัดส่วน 9:1!

เพราะสภาพอากาศที่เย็นจัด จะกระตุ้นให้โรคประจำตัวมีอาการรุนแรงขึ้น เช่น ทำให้ผู้ป่วยโรคหัวใจมีโอกาสหัวใจวายยิ่งกว่าเดิม หรืออาจทำให้เกิด “ภาวะตัวเย็น (Hypothermia)” ที่ร่างกายมีอุณหภูมิลดต่ำมากเกินไป จนทำให้สมอง หัวใจ หรืออวัยวะอื่นๆ ทำงานผิดปกติ ซึ่งอาจรุนแรงจนถึงขั้นเสียชีวิตได้

เพื่อให้เห็นถึงความแตกต่างระหว่างการเสียชีวิตจากอากาศร้อนและอากาศเย็น โดยดูรายงานจากอังกฤษและเวลส์ พบว่าในระหว่างปี 2000-2019 มีผู้เสียชีวิตจากอากาศร้อนจัดประมาณ 800 คน และผู้เสียชีวิตจากอากาศหนาวจัดประมาณ 60,000 คน ตามรายงานของวารสารการแพทย์ “The Lancet”

แต่เมื่อมองมายังสหรัฐอเมริกา พบว่าอัตราการเสียชีวิตจากสภาพอากาศร้อนจัดและหนาวจัด ไม่ได้แตกต่างกันมากนัก และสองหน่วยงานของสหรัฐฯ ที่ติดตามเรื่องนี้อย่าง “องค์การบริหารมหาสมุทรและบรรยากาศแห่งชาติ (NOAA)” และ ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค (CDC) ต่างเผยแพร่ข้อมูลที่ขัดแย้งกันเอง

โดยรายงานของ NOAA เผยว่าในช่วง 30 ปีระหว่าง 1988 -2017 มีผู้เสียชีวิตจากอากาศร้อนโดยเฉลี่ย 134 คนต่อปี ในขณะที่มีผู้เสียชีวิตจากอากกาศเย็นอยู่ที่ 30 คนต่อปี ตรงกันข้ามกับรายงานของ CDC ที่ระบุว่า ในหนึ่งปีมีผู้เสียชีวิตจากอากาศหนาวมากเป็นสองเท่าของผู้เสียชีวิตจากสภาพอากาศร้อน

แต่ทั้งนี้ทั้งนั้น จำนวนผู้เสียชีวิตจากสภาพอากาศตามรายงานของ NOAA และ CDC นั้น ยังห่างไกลจากตัวเลขที่ตีพิมพ์ในการศึกษาของ Lancet ทั้งสำหรับอังกฤษ เวลส์ และทั่วโลกโดยรวม.

อย่างไรก็ตาม ไม่ใช่เรื่องแปลกที่องค์กรระดับชาติจะมีข้อมูลที่ขัดแย้งกัน แม้จะเป็นเหตุการณ์คล้ายกันก็ตาม เพราะแต่ละองค์กรตั้งสมมติฐานและการวัดผลในการเก็บข้อมูลผู้เสียชีวิตจากสภาพอากาศที่แตกต่างกัน เช่นบางองค์กรอาจรวมโรคผู้ที่เสียชีวิตจากโรคไข้หวัดใหญ่ในฤดูหนาวเข้าไปด้วย จึงทำให้ข้อมูลไม่ตรงกัน

แต่เมื่อพิจารณาจากภาพรวมแล้ว มีความเป็นไปได้สูงที่ความหนาวจัดจะทำให้มีผู้เสียชีวิตมากกว่าความร้อนจัดในรอบ 20 ปีที่ผ่านมา เพราะเมื่อก่อนโลกยังไม่ได้ร้อนเหมือนตอนนี้

แต่ที่น่ากังวลคือในปัจจุบันผู้ที่เสียชีวิตจากความร้อนจัดกำลังมีแนวโน้มเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ซึ่งเป็นผลพวงมาจากภาวะโลกร้อนที่รุนแรงขึ้น จึงมีความเป็นไปได้สูงที่ในอนาคต อากาศร้อนจะเป็นฆาตกรเงียบ ที่พรากชีวิตประชากรทั่วโลกมากกว่าอากาศเย็น โดยเฉพาะในภูมิภาคที่มีความยากจนทั่วโลกที่จะได้รับผลกระทบมากที่สุด

 

ข่าวที่เกี่ยวข้อง 

• โลกร้อนทำน้ำแข็งขั้วโลกละลายต่อเนื่อง 3 ปีติด! เหลือไม่ถึง 2 ล้านตร.ม. 
• "สตีฟ เออร์วิน" นักล่าจระเข้ ที่จากไปก่อนวัยอันควร

• ประเทศเมืองหนาว เจริญกว่าประเทศเมืองร้อน จริงหรือไม่?